Όταν η κλιματική κρίση κάνει τα μικροπλαστικά πιο επικίνδυνα

Το πέρασμα της κακοκαιρίας ADEL από την Ελλάδα προκάλεσε σοβαρά προβλήματα. Στα Τζουμέρκα προκάλεσε μεγάλες κατολισθήσεις με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν ακόμα και ολόκληροι οικισμοί. Στο λεκανοπέδιο της Αττικής υπόνομοι ξεχείλισαν και αγωγοί ομβρίων έκλεισαν από φερτά υλικά. 

Τα συνεργεία καθαρισμού ξεκίνησαν να απομακρύνουν τα φερτά υλικά διαπίστωσαν ότι μεγάλος όγκος απορριμάτων προκάλεσε το φράξιμο των αγωγών, κυρίως πλαστικά. 

Κάπως έτσι επιβεβαιώνεται η έρευνα του CNN ότι το διογκούμενο κύμα των μικροπλαστικών αποτελεί ήδη μία περιβαλλοντική και υγειονομική απειλή. Ωστόσο, καθώς ο κόσμος υπερθερμαίνεται -οδηγώντας σε ολοένα και πιο ακραία καιρικά φαινόμενα- μετασχηματίζει τα μικροπλαστικά σε «πιο κινητούς, επίμονους και επικίνδυνους ρύπους», σύμφωνα με μία νέα μελέτη, η οποία ζητά άμεση δράση.

Η σύνδεση μεταξύ πλαστικού και κλιματικής αλλαγής συνήθως επικεντρώνεται στο πώς το πλαστικό είναι εν μέρει υπεύθυνο για την κρίση: πάνω από το 98% του πλαστικού παράγεται χρησιμοποιώντας ορυκτά καύσιμα, ενώ κλιματική ρύπανση απελευθερώνεται σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής του, από την κατασκευή μέχρι την απόρριψη.

Λιγότερο συζητημένο, ωστόσο, είναι το πώς η ίδια η κλιματική αλλαγή, τροφοδοτώντας συχνότερα και εντονότερα κύματα καύσωνα, πυρκαγιές και πλημμύρες, αυξάνει τη ρύπανση από πλαστικά, την εξαπλώνει ευρύτερα, ακόμη και την καθιστά πιο επικίνδυνη.

Πλαστικό και κλίμα είναι από κοινού κρίσεις

Μία ομάδα επιστημόνων μελέτησε εκατοντάδες έρευνες και βρήκε «άφθονα στοιχεία» ότι η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τη ρύπανση από πλαστικά στο νερό, το έδαφος, την ατμόσφαιρα και την άγρια ζωή, σύμφωνα με την ανάλυση που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Science.

«Η ρύπανση από πλαστικά και το κλίμα είναι κρίσεις που ενισχύουν η μία την άλλη», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας, Frank Kelly, καθηγητής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Imperial College του Λονδίνου.

Καιρική κρίση και μικροπλαστικά επιβαρύνουν το περιβάλλον

Οι συνδέσεις είναι πολλαπλές και πολύπλοκες. Η αύξηση της θερμοκρασίας, η υγρασία και το ηλιακό φως διασπούν το πλαστικό, καθιστώντας το εύθραυστο και ραγισμένο, επιταχύνοντας τον κατακερματισμό του σε μικροσκοπικά θραύσματα. Μία αύξηση της θερμοκρασίας κατά 10 βαθμούς Κελσίου (18 Φαρενάιτ) κατά τη διάρκεια ενός ακραίου καύσωνα θα μπορούσε να διπλασιάσει τον ρυθμό αποδόμησης του πλαστικού, σημειώνει η μελέτη.

Οι ακραίες καταιγίδες, οι πλημμύρες και οι άνεμοι επισπεύδουν επίσης τη διάσπαση του πλαστικού, το κινητοποιούν και το εξαπλώνουν ευρύτερα. Για παράδειγμα, τυφώνες στο Χονγκ Κονγκ αύξησαν τη συγκέντρωση μικροπλαστικών στα ιζήματα παραλιών σχεδόν κατά 40 φορές.

Οι φωτιές, τροφοδοτούμενες από υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία, καίνε σπίτια, γραφεία και οχήματα, απελευθερώνοντας μικροπλαστικά και εξαιρετικά τοξικές ενώσεις στην ατμόσφαιρα.

Με μία παράδοξη εξέλιξη, οι πλημμύρες μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη δημιουργία «πλαστικών βράχων» (plastic rocks), οι οποίοι σχηματίζονται όταν βράχοι και πλαστικά δημιουργούν χημικό δεσμό και συγχωνεύονται. Αυτοί γίνονται «θερμά σημεία» για τη δημιουργία μικροπλαστικών.

Ο κίνδυνος του «Δούρειου Ίππου» και οι επιπτώσεις στη θάλασσα

Η κλιματική αλλαγή μπορεί να κάνει το πλαστικό πιο επιβλαβές, διαπίστωσε η ανάλυση. Τα μικροπλαστικά λειτουργούν ως «Δούρειοι Ίπποι», μεταφέροντας ουσίες όπως φυτοφάρμακα και «παντοτινά χημικά» (forever chemicals – που δεν διασπώνται εύκολα στο περιβάλλον). Οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν να βοηθήσουν τα πλαστικά να απορροφήσουν και να απελευθερώσουν αυτούς τους επιβλαβείς ρύπους πιο εύκολα, ενώ αυξάνουν επίσης την ικανότητά τους να διαχέουν επιβλαβείς ουσίες που περιέχονται στο ίδιο το πλαστικό.

Καθώς η θαλάσσια κάλυψη πάγου λιώνει λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας, μπορεί να μετατραπεί από «αποθήκη» μικροπλαστικών σε σημαντική πηγή ρύπανσης.

Καθώς οι δίδυμες κρίσεις της ρύπανσης από πλαστικά και της κλιματικής αλλαγής συγκρούονται, οι επιπτώσεις στα ζώα, ιδιαίτερα στη θαλάσσια ζωή, θα μπορούσαν να είναι σημαντικές. Έρευνες σε κοράλλια, θαλάσσια σαλιγκάρια, αχινούς, μύδια και ψάρια έχουν διαπιστώσει ότι η ρύπανση από μικροπλαστικά τα καθιστά λιγότερο ικανά να αντιμετωπίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών και την οξίνιση, που τροφοδοτούνται και τα δύο από την κλιματική αλλαγή.

Αναζήτηση λύσεων και η αποτυχία της διεθνούς συνεργασίας

Η μελέτη προτείνει πολλαπλές λύσεις για την κρίση, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της χρήσης πλαστικών, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης, καθώς και του επανασχεδιασμού προϊόντων και της εξάλειψης των περιττών πλαστικών μίας χρήσης.

Η «μεγαλύτερη ελπίδα» για επιτυχία θα ήταν μία νομικά δεσμευτική παγκόσμια συνθήκη για τα πλαστικά που θα στοχεύει στον τερματισμό της ρύπανσης. Ωστόσο, χρόνια διαπραγματεύσεων δεν έχουν καταλήξει σε συμφωνία, καθώς οι χώρες παραμένουν διχασμένες, ειδικά σχετικά με το αν πρέπει να επιβληθούν όρια στην παραγωγή πλαστικών—κάτι που πολλοί περιβαλλοντικοί εμπειρογνώμονες θεωρούν ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της κρίσης.

Οι συγγραφείς της έκθεσης υποστηρίζουν ότι η εξεύρεση λύσεων είναι ολοένα και πιο επείγουσα, καθώς η κατάσταση πρόκειται να επιδεινωθεί. Η παγκόσμια ετήσια παραγωγή αυξήθηκε κατά 200 φορές μεταξύ 1950 και 2023 και αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται, καθώς ο κόσμος στρέφεται στην καθαρή ενέργεια και οι εταιρείες πετρελαίου μετατοπίζουν τις επενδύσεις τους στα πλαστικά.

«Πρέπει να δράσουμε τώρα, καθώς το πλαστικό που απορρίπτεται σήμερα απειλεί μελλοντική διαταραχή των οικοσυστημάτων σε παγκόσμια κλίμακα», δήλωσε η Stephanie Wright, συγγραφέας της μελέτης.

Η Tamara Galloway, καθηγήτρια οικο-τοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα, δήλωσε ότι η ανάλυση είναι σημαντική, ειδικά επειδή εξετάζει το μέλλον για να κατανοήσει τι θα μπορούσε να συμβεί εάν οι άνθρωποι συνεχίσουν να θερμαίνουν τον κόσμο.

«Στη βάση και των δύο βρίσκεται η ανάγκη να μειωθούν τα υπερβολικά πρότυπα κατανάλωσης που οδηγούν τόσο στην κλιματική αλλαγή όσο και στη ρύπανση από πλαστικά».